درباره نمایش «تروکاژ»

 

(این مطلب در صفحه تئاتر روزنامه «هفت صبح» به تاریخ 24تیر ماه 99 منتشر شده است.)

استفاده حقه­ های سینمایی در اجرای تئاتر

 

نویسنده و کارگردان: محمدرضا قلی­ پور

بازیگران: سوده ازقندی/ فرشته فرشاد/ محمد طیب طاهر/ یوحنا حکیمی/ حامد قریشی/ معصومه عزیزمحمدی/ علی ابراهیمی

دوبلورها: رویا افشار/ محسن بهرامی/ احمد لشینی/ معصومه عزیزمحمدی/ بیتا خارستانی

 

«تروکاژ» تئاتری سینمایی است. ایده ­ای نو و به شدت جذاب که «محمدرضا قلی پور» به خوبی از پس اجرای آن برآمده است. داستانِ نمایش در تهران دهه­ ی پنجاه اتفاق می ­افتد و در مورد هنرپیشه ­ای است که به تازگی جسد دخترش در باغ خانوادگی­شان پیدا شده. نمایش­ «تروکاژ» که جایزه بهترین نمایشنامه از ششمین جشنواره تئاتر شهر را دریافت کرده و در آبان ماه 1397 در تالار محراب به روی صحنه رفت؛ قصه ­ای منسجم دارد و داستان را در دو زمان حال و گذشته به صورت موازی و با صحنههایی در هم تنیده بازگو می­ کند. داستان با کشف جسد فروزنده در باغ خانوادگیِ افخم آغاز می­ شود. نیمی از صحنه­ ها در اتاق بازجویی و نیمی دیگر در باغ خانوادگی افخم، حول ماجرای فروزنده و طلا که از حادثه ای جان سالم به در برده و به باغ پدر فروزنده پناه آورده ­اند، می ­گذرد.

روایت داستان به خوبی از دهه پنجاه ایران اطلاع می ­دهد؛ از سیاسی بازی­ ها و اتفاقات مرتبط به آن دوران، از عشق­ ها، کینه­ ها و نفرت­ ها. ادبیات دهه پنجاه بسیار خوب در دیالوگ­ های نمایش جاری شده؛ واژه­ هایی که شنیدنش در هیچ دهه­ ای غیر از پنجاه این قدر لذت­ بخش و جذاب نیست. نویسنده نمایشنامه­ ی کاملی آفرینده که به سختی می­ توان در روایت آن ایرادی یافت، اما وجه امتیاز کار سبک اجرایی نمایش است. نمایش دوبله شده و بازیگران فقط لب می­ زنند؛ کاری بس عجیب، خلاقانه، جذاب و صد البته دشوار. به عبارتی، کارگردان بارِ دو نمایش و دو سری تمرینات را به دوش کشیده است، تمرین با بازیگران تئاتر که باید عین متن را بیان کنند و تمرین با دوبلورهای سینما که باید دیالوگ­ های تئاتری این نمایش را اجرا نمایند و سخت­ تر از همه، هماهنگی این دو گروه با هم است.

طراحی صحنه نمایش نیز به نوبه خود کامل است. داستان در یک آکواریوم می­ گذرد و فاصله تماشاگر و صحنه فقط یکی از اضلاع آکواریوم است. استفاده از چراغ علاءالدین و پنکه پره آهنی، میز آهنی و چمدانی قدیمی و حتی انتخاب درِ چوبی ورودی باغ نیز نوستالژی دهه پنجاه است و به خوبی فضای آن دوران را یادآور می­ شود. صحنه نمایش با وجودی که نیاز به بیش از یک مکان دارد اما تغییر نکرده و به دو بخش تقسیم شده: سمت راست صحنه، اتاق بازپرسی است و سمت چپ خانه باغ است که فروزنده و طلا در آن چند روزی را سپری می­ کنند. نورپردازی کار بی ­شک یکی از نقاط قوت «تروکاژ» است. استفاده از صحنه اصلی و پس زمینه فرعی نیز ایده ­ای جذاب است، اینکه در شروع هر صحنه با استفاده از نور پشت دیوارِ پرده­ ای انتهای صحنه، تماشاگر اتفاقات قبل از شروع را سایه ­وار می­ بیند به جذابیت بصری کار کمک شایانی کرده است. بعد از نورپردازی باید به صداگذاریِ خلاقانه کار اشاره کرد. با توجه به موازی بودن صحنه­ ها، صدای دائمی باران در باغ که گویی قرار نیست بند بیاید، به خوبی فضای باغ و اتاق بازپرسی را از هم جدا کرده است. صدای خاک باران خورده، ماشینی که نگه داشته می­ شود و گام ­هایی که به روی خاک خیس قدم برمی ­دارند، به درستی به تفکیک صحنه­ های خانه باغ و اتاق بازپرسی کمک کرده است. موسیقی کار نیز کم از صداگذاری ندارد. برای این نمایش دو آهنگ ویژه ساخته شده که اولی به آهنگسازی و خوانندگی «آرمان محمودی­ نیا» و با ترانه ­‌سرایی «مرضیه قلی­ پور» است و دومی به ترانه ‌سرایی، آهنگسازی و خوانندگی «حسین جمالی» اجرا می‌شود.

واژه «تروکاژ» به معنی حقه­ های سینمایی است و نمایش «تروکاژ» نیز خود حقه­ ای عجیب است و مرز سینما و تئاتر را چنان در هم می ­آمیزد که بیننده پس از خروج از سالن هنوز نمی­ داند تئاتر دیده یا فیلم نگاه کرده است.