(این مطلب در صفحه تئاتر روزنامه «هفت صبح» به تاریخ 11 شهریورماه 99 منتشر شده است.)
آنچه مردم می شنوند یا آنچه باید بشنوند
نویسنده: مهدی زندیه
کارگردان: سعید زارعی
بازیگران: امیر امرایی‌نیا/ محمدامین افشار/ مریم بهمن‌پور/ الهه پورسند/ سویل جعفری/ مهبد جهان‌نوش/ فاطیما حسین‌زاده/ فرناز حسینمردی/ سعید زارعی/ مرتضی سالاری/ فاطمه صادق/ علیرضا صمدزاده/ بیتا طالشی/ آهو قلندر
مکان اجرا: تماشاخانه ایرانشهر
نمایش «اسموکینگ روم» در اتاق مخصوص سیگار کشیدن یا همان اسموکینگ رومِ فرودگاه آتاتورک استامبول می گذرد، اما بر خلاف اسموکینگ روم های مرسوم، این اتاق فضایی شیشه ای با تهویه های قوی هوا نیست، بلکه اتاقی است که با فنس از دیگر قسمت های سالن جدا شده، بالانویسی دارد که پیش از نمایش اشاره می شود که از انداختن خوراکی داخل اتاق جلوگیری شود. با این حال فضایی که در اجرا مخاطب با آن مواجه می شود بسیار شبیه اسموکینگ روم است. مسافرانی برای کشیدن سیگار به این اتاق می آیند؛ غریبه هایی که زیاد با آنها دم خور نمی شویم. گویی مخاطب خود یکی از کسانی است که زمانی زیادی تا پروازش مانده و می خواهد تمام این وقت را در این اتاق بگذراند. او شاهد رفت و آمد مسافران مختلف از کشورهای گوناگون با زبان های غریبه، گاه عجول، گاه خسته و گاه غمگین یا عصبانی است. مسافرانی که یا تنها می آیند، یا با دوستی یا با خانواده ای. آنها می آیند و در مدت کوتاهی خود را به مخاطب می شناسانند و می روند. مخاطب هیچ شناخت عمیقی از هیچ کس به دست نمی آورد تا زمانی که انفجار بزرگ رخ می دهد و تازه آنجاست که نمایش وارد مرحله ی جدیدی از معنا می شود.
پس از وقوع انفجار همه ی مسافران هول کرده و پرشتاب به اسموکینگ روم می آیند و نمایش روی دیگری از واقعیت ها را به مخاطب نشان می دهد و او را با این سوال مواجه می کند که آیا هر آنچه پیرامون ما اتفاق می افتد، آنچه در اخبار به آن اشاره می شود، خبرهایی که با گوش مان می شنویم یا اتفاقاتی که با چشم می بینیم، همان هایی که واقعیت تلقی شان می کنیم، چقدر حقیت دارند؟ آیا ورودی های ذهن ما آنقدر قابل اعتماد است که بتواند حقیقت را از غیر آن جدا کند یا نحوه ی چیدمان اطلاعات و به خورد مردم دادن آن قدر حرفه ای است که حقیقت را چنان تحریف می کند که همچنان واقعی به نظر برسد.
نمایش داستان آن چیزهایی است که روزانه دولت ها، خبرگزاری ها و سازمان ها به خورد مردم می دهند و مردمی که با ابزارهای شناختی محدود خود نمی توانند آنچه را که باید از آنچه را که نباید تشخیص دهند. آنها به خود و تشخیص شان اعتماد می کنند، فارغ از اینکه همه چیز طوری از قبل برنامه ریزی شده است که مردم آنچه را که دیگری یا همان فرد بالاتر می خواهد، واقعیت پنداشته و قبولش کنند.
«اسموکینگ روم» اتفاقی نو و جدید است، نمایشی جذاب که مخاطب را به تفکر نیز وادار می کند، اما به همان میزان که جدید و نو بوده، به همان میزان با همهمه ای از اتفاقات و روایت ها همراه شده و خط روایت اصلی اش را گم کرده است. برای مخاطبِ ایرانی که هنوز داغ از دست دادن هموطنانش در ماجرای هواپیمای اکران سرد نشده، روایت ماجرایی در این بستر فکر او را بی شک به سوی این حادثه سوق می دهد که نمایش احتمالا به دلایل ممیزی سعی در ارتباط مستقیم با آن نگرفته است و بیشتر بر روی حادثه ای که در فرودگاه اتاتورک ترکیه در سال 95 رخ داده تمرکز کرده است. اما این دوری کردن از ماجرای مورد نظر و گریز زدن های پیاپی و اشاره به آن مخاطب را کمی سر در گم می کند که آنچه قرار است بیان شود، چیست؟ ماجرا تحریفِ حقیقت است یا انتقاد به آنچه دولت ها حق خود می دانند که حتی با جان مردمان شان در راستای موقعیت خود شرط بندی و ریسک کنند. این سردرگمی خط سیرِ درست اتفاقات را بر هم می زند و مخاطب را نسبت به مضمون نمایش و دریافت های خود دچار تردید می کند.
«اسموگینگ روم» نمایشی است که باید آن را دید، زیرا علاوه بر روایتی تامل برانگیز، خلاقیتِ گروهی جوان را نشان می دهد که با بهره گیری از حداقل ها توانسته اند نمایشی جذاب خلق کنند. بی شک صحنه ی سقوط هواپیما که با آرایش جذاب بازیگران انجام می شود، یکی از خلاقانه ترین تصاویری است که می توان با تنها چند فندک ساخت.
